تعمیر دستگاه سونوگرافی چگونه انجام می شود – اولتراسوند چیست؟ اولتراسوند چه کاربرد هایی دارد؟ اولتراسوند چگونه کار می کند ؟ در جواب سوال اول اولتراسوند ارتعاشاتي در محيط مادي است كه فركانس آنها بيشتر از 20 کیلوهرتز حد شنوايي انسان است و در جواب سوال دوم اولتراسوند کاربرد های زیادی دارد ولی اکثر این کاربرد ها به بخش تحلیل بافت و ضایعه و کیست بافتی مربوط می شود و در جواب سوال سوم شما را به خواندن قسمت سوم متن زیر دعوت می کنم. در ضمن این پست به صورت دوره ای به روزرسانی خواهد شد تا جدیدترین متدهای تعمیر دستگاه سونوگرافی به آن اضافه گردد پس حتما به ما سر بزنید.
در این مقاله خواهید خواند:
- اسکنر دستگاه اولتراسوند
- اثر داپلر در اولتراسوند
- تعمیر و نگهداری دستگاه اولتراسوند
- پروب دستگاه اولتراسوند
- تعمیر دستگاه سونوگرافی
مقدمه
به منظور نگهداری دستگاه های سونوگرافی در اوج کارایی و بهبود عمر دستگاه تعمیر و نگهداری دوره ای توسط تکنسین مجرب مورد نیاز است.
انجام تستهای دوره ای تعمیر و نگهداری برای دستگاه های سونوگرافی هر 6 ماه یکبار توصیه می شود. انجام زمانبندی شده‌ی تستهای دوره عملکرد و مدت زمان عمر و ایمنی فرد اپراتور و بیمار را به شدت افزایش می دهد.
برخی از نکات مهم در تعمیر دستگاه سونوگرافی
- بررسی لاگ های سیستمی و انجام تست های تشخیصی و ارزیابی ارورها
- بررسی سیستم های کنترلی کابل پاور دستگاه
- بررسی پروب دستگاه به منظور پیداکردن آسیبهای وارده
- انجام چکهای امنیتی الکتریکی بر روی سیستم و ترانسیدوسر
- پاکسازی ترانسدیوسرها
- بررسی /جایگزینی باتری های پشتیبان دستگاه
- پاکسازی تمام سطوح خارجی
- پاکسازی تمامی فیلترها
- بررسی فن های منبع تغذیه بورد دستگاه
- اطمینان از کارکرد مانیتور دستگاهسالم بودن وضع ظاهری +عدم سوخته شدن پیکسل های نمایشگر
- اطمینان از عملکرد صحیح کنترلرهای روشنایی صفحه نمایشگر
- بررسی امکان فوکوس نمایشگر دستگاه
- (بررسی عملکرد پایه مانیتور دستگاه به منظور اطیمنان از قابل تحمل بودن مانیتور و بررسی عملکرد قفل مکانیکی دستگاه)
- انجام تست بررسی عملکرد پنل کنترل/ کیبورد و موس لغزنده (track ball) دستگاه
- بررسی ترمزهای دستگاه به منظور عملکرد صحیح (از ثابت ماندن دستگاه به هنگام قفل شدن ترمز ها اطمینان حاصل کنید. )روکش سیم های دستگاه را به منظور پیداکردن هرگونه بریدگی قطع شدگی سوراخ شدگی بررسی نمایید.
اسكنر دستگاه اولتراسوند
بررسی های ترانسدیوسر (transducer – scanhead)
بدنه پلاستیکی دربرگیرنده دستگاه ترانسدیوسر را به منظور پیداکردن هرگونه شکستگی لب پرشدگی و آسیب فیزیکی که در ایجاد تصویر موثر باشد بررسی کنید. به محض اطمینان از وجود هرگونه آسیبی که باعث شود ژل سونوگرافی در تماس با اجزای ترانسدیوسر قرارگیرد بایستی نسبت به جداسازی ترانسدیوسر از دستگاه اقدام کرد.
کابل متصل به ترانسدیوسر را به منظور پاره شدگی و سوراخ شدگی و قطع شدگی بررسی کنید.
هر دستگاه شامل پروب اسکن‌کننده، دستگاه الكترونيك اسکن‌کننده و مانیتور ويدئو است. كار دستگاه به شرح زير است؛
پالس هاي كوتاه با سرعت‌بالای زماني در ژنراتور پالس تولیدشده و به پروب ارسال می‌شود. اين پالس ها به پالس هاي كوتاه با فركانس مركزي كه معادل فركانس رزونانس پروب باشد، تبديل می‌شود. فركانس معمولي بين سه تا هشت مگاهرتز است. اين پالس ها در چندين تناوب ادامه پيدا می‌کنند. هر پروب شامل يك يا چند ترانس دیوسر است كه امواج صوتي را در طول چندين «خط ديد» پخش و دريافت می‌کنند. اين كار با حركت اتوماتيك پرتو در يك دايره سطح انجام می‌شود. موج انتقالي از بدن عبور كرده و از سطوح تماس محيط منعكس می‌شود. امواج منعکس‌شده مجدداً به پروب رسيده و به سيگنال هاي الكترونيكي تبديل می‌شود. پرتو اولتراسونیک می‌تواند با يك سري وسايل ثابت (لنز و آينه) و استفاده از تأخیر فاز در فعاليت ترانس دیوسر پروب هاي مركب، متمركز شود.
سيگنال هاي منعکس‌شده به آشکارساز و آمپلی‌فایر با متغير زمان (tgc آمپلی‌فایر با بهره‌وری زماني) برده می‌شود. اين آمپلی‌فایر اكوهاي قسمت هاي عميق تر بدن را بيش تر از اكوهايي كه از قسمت هاي سطحي تر بدن می‌آید، تقويت می‌کند. تقویت‌کننده (آمپلی‌فایر) درجات تقويت مختلفي براي اكوهاي در اعماق مختلف دارد، کم‌ترین تعداد اين كنترل ها (TGC-TIME GAIN COMPENSATE) سه عدد است؛ يعني يكي براي «بهره دور» يكي براي «بهره نزديك» و يكي براي «شيب».
اسكنرهاي جديدتر منحني هاي داخلي از قبل تنظیم‌شده TGC دارند كه كنترل هاي آن ها فقط براي تنظيم اضافي با بهینه‌سازی به‌کار مي روند.
سيگنال هاي ارسالي از تقویت‌کننده tgc تبديل به ارقام شده و در حافظه كامپيوتر نگهداري می‌شود. از طريق كامپيوتر اطلاعات در اختيار تقویت‌کننده متراكم ویدئوئی و مانیتور قرار داده می‌شود
پروب اسكنر دستگاه اولتراسوند
داراي يك يا چند ترانسدیوسر پیزوالکتریک است. هر ترانسدیوسر در عمق مشخصي متمرکزشده و بستگي به آرايش و استقرار آن ها به شكل پروب با آرايش خطي – پروب قطاعي و پروب محدب ساخته می‌شود.
پروب با آرايش خطي با الگوي مستطيلي اسكن می‌کند و براي مامايي و اسكن سينه و غده تيروئيد استفاده می‌شود. هر پروب شامل 64-120 ترانس دیوسر باريك است كه در كنار هم به شكل رديف هاي 5 تا 10 سانتيمتر قرارگرفته‌اند.
در جلوی ترانس ديو سر يك لايه تطبیق‌دهنده و يك لنز صوتي وجود دارد. هر ترانس دیوسر جداگانه به يك سري مدارهاي الكترونيكي وصل می‌شود. بنابراين هر كابل ترانس دیوسر مركب از مقدار زيادي كابل هاي ظريف كه به‌سادگی در معرض خرابي قرار می‌گیرد.
يك پروب قطاعي از طريق يك پنجره صوتي كوچك به بدن نگاه می‌کند و تصويري تقريباً مثلثي شكل ايجاد می‌نماید. اين نوع پروب ها عموماً براي اسكن قسمت بالاي شكم، معاينات زنان و زايمان و قلب استفاده می‌شود. هر پروب قطاعي از حداكثر پنج ترانس دیوسر تشكيل می‌شود كه به‌طور مكانيكي با يك موتور براي اسكن كردن حركت می‌کند عمل اسكن كردن را می‌توان با فعال كردن نوارهاي ترانس دیوسرها انجام داد و بدون انجام حركات مكانيكي به هدايت (با كنترل فازي) پرداخت.
پروب قطاعي ممكن است، يك ترانس دیوسر استوانه‌ای تصويري بين نوع خطي و قطاعي دارد و براي تمام قسمت هاي بدن الا اکوکاردیوگرافی مناسب است و مانند نوع خطي ساخته می‌شود، اما ترانس دیوسرها روي يك خط منحني كنار هم نصب می‌شوند. پروب با يك كابل گران‌قیمت و مرغوب چند رشته ای به اسكنر وصل می‌شود.
آیا می دانستید :
از هر 4 پروب دستگاه های سونوگرافی 1عدد به علت مختلف دچار مشکل فنی می شود.
تصويرهاي ساختگي دستگاه اولتراسوند
تصاوير ساختگي تصاويري هستند كه منطبق تصاوير حقيقي، در ناحيه ای كه مورد معاينه است، نمی‌باشند، لذا در تصمیم‌گیری پزشك تأثیر گذاشته، باعث اشتباه در تشخيص می‌شوند. چند مثال در ذيل آورده شده است؛
- هر فضاي پر از مايع شفاف در روي صفحه (نمايشگر) مونيتور به شكل ناحيه بدون انعكاس ديده می‌شود. اكوها از پشت چنين ياكيستي افزايش می‌یابند، درحالی‌که كه ممكن است، پشت لبه‌های كيست سایه‌دار شود. اين عمل به دليل تضعيف كم تر امواج در مايعات شفاف بافت‌هاست (مثلاً كيسه صفرا چنين خاصيتي دارد).
- گازهاي درون شكم بافت‌های پشت آن ها را تيره كرده، انعكاسات چندتایی توليد می‌کنند، (انعكاسات برگشتي متوالي) كه به شكل اكوي غیرقابل تغيير جلوه گر می‌شود.
- استخوان ها و تركيبات کلسیم‌دار روي بافت هاي ساختار پشت آن ها سايه می‌اندازند.
ساختار ها و بافت هاي موازي هم باعث انعكاساتي متوالي می‌شود (به دليل انعكاسات متوالي از پشت و جلو) و تصوير به شكل خط هاي موازي چندتایی ديده می‌شود.
اثر داپلر در اولتراسوند
اگر يك موج صوتي ماوراي صوتي با فركانس معيني به يك سطح منعکس‌کننده ثابت تابيده شود، امواج منعکس‌شده نيز همان فركانس را خواهد بود و اگر دور شود، فركانس منعکس‌شده كم تر از فركانس امواج تابیده‌شده خواهد بود.
اختلاف بين فركانس در دو حالت تابش متناسب با سرعت دور و نزديك شدن سطح منعکس‌کننده نسبت به فرستنده و گيرنده خواهد بود. اين اثر (اثر داپلر) ناميده می‌شود و اختلاف فركانس به نام انتقال داپلر ناميده می‌شود. اگر جابه‌جای آشکارساز (ديتكتور) و شعاع اولتراسوند تحت يك زاويه باشد، فقط مؤلفه‌های موجود در طول شعاع منتشره به اثر داپلر جواب می‌دهد، يعني هيچ اثر داپلري براي امواج سطحي با زاويه 90 درجه نسبت به جهت انتشار وجود ندارد. به‌استثنای وسايل ساده داپلري كه براي ضربان قلب جنين استفاده می‌شود، از اين نوع، در بيش تر درمانگاه‌های مامايي می‌توان استفاده كرد، به‌شرط آنكه تفسیرکننده كاملاً آموزشي ديده باشد.
دستگاه‌های اولتراسوندي را كه سازمان بهداشت جهاني براي مصارف عمومي توصيه كرده، شامل دستگاه‌های داپلر نمی‌شود.
ثبت اكو
تصوير هاي اولتراسوند را می‌توان روي فيلم هاي عكاسي، کاغذ حرارتی، فيلم راديولوژي يا نوار ويدئو ضبط كرد. حتي می‌توان از صفحه ويدئو (تلويزيون) به كمك يك دوربين 35 میلی‌متری و با يك فيلم سیاه‌وسفید، عکس‌برداری كرد. چنين عکس‌هایی كيفيت خوبي دارد، اما بلافاصله قابل‌دیدن نمی‌باشد. عكس فوري اين حسن را دارد كه به‌سرعت يك چاپ فوري در اختیار می‌گذارند، ولي فيلم گران بوده و يك دوربين مخصوص و لنز كلوزآپ بايد در دسترس باشد.
پرينترهاي حرارتي چاپ هاي باکیفیت خوب‌روی كاغذ مخصوص به‌دست می‌دهد. خود پرينتر گران است، اما هزينه هر پرينت (چاپ) اگر همه تصاوير ثبت شود، در مقايسه با تهيه عكس فوري با دوربين عكاسي كم تر خواهد بود.چاپ هاي حرارتي اگر در مقابل نور يا در محيط هاي گرم قرار گيرد، محو می‌شود. تجهيزات چاپ اشعه x گران است، اما تصويري باکیفیت عالي به‌دست می‌دهد و دستگاه ظهور و ثبوت براي فيلم هاي راديولوژي مناسب است. چاپگر لیزری‌های يا ديجيتال گران بوده و تنها براي بخش هاي بزرگ مناسب است.
پیشنهاد سردبیر
مطمئنا از خواندن > مقاله”نگاهی دقیق به دستگاه شمارنده سلولی Cell Counter” خواهید برد.
تعميرات و نگهداري دستگاه اولتراسوند
هر اسكنر شامل قسمت هاي ذيل است؛
- پروب (ترانس دیوسر)
- قسمت پردازش الكترونيكي (تقویت‌کننده سيستم T G C، تقویت‌کننده ويدئو (پردازشگر)، پردازنده (اطلاعات ديجيتال و حافظه ديجيتال).
- صفحه‌کلید و ساير كنترل هاي خارجي.
- مانیتور (صفحه نشان‌دهنده).
- منبع نيرو.
- فتوكپي كننده (پرينتر با ساير ثبات ها)
پروب قسمت حساس اسكنر است، از اين نظر كه در عملكرد آن، مشكلاتي پيش می‌آید. پروب شامل دستگاه ترانس دیوسر، كابل و يك اتصال‌دهنده چندپایه ای است. كابل از پنج تا 80 رشته سيم تشكيل شده است. دستگاه ترانس دیوسر می‌تواند شامل رديف هاي چند ترانس دیوسر با تحريك الكتريكي (تا حدود شش ترانس دیوسر مجزا) باشد.
قطع یک یا چند رشته سیم در کابل اتصال‌دهنده، علت اکثر عیب های دستگاه است. قطع کابل باعث وقفه در کار موتور حرکت دهنده ترانس دیوسرها، قطع و وصل موتور، لرزش تصویر یا از بین بردن بخشی از تصویر می‌شود. چنین مشکلی معمولاً در نتیجه کاربرد نادرست کابل یا آغشته شدن آن به ژل اتفاق می‌افتد. باید دقت کرد که هنگام کار کابل در یک جهت گردانده نشود، زیرا باعث ایجاد گره و نهایتاً پاره شدن آن می‌گردد. این کابل قابل تعمیر است، ولی اگر وضع خوبی نداشته باشد، باید تعویض شود. محل قطع کابل با خم کردن یا کشش آرام آن، اسکن کردن، مشاهده اثر آن، بر تصویر قابل‌ردیابی است.
اگر محل خرابی کابل نزدیک جای اتصال چند شاخه باشد. (معمولاً کم تر احتمال دارد) با لحیم کردن مجدد سر سیم های کابل به محل اتصال می‌توان آن را تعمیر کرد. اگر خرابی نزدیک ترانس دیوسر باشد، این کار فقط با پیاده کردن محفظه ترانس دیو سر امکان‌پذیر است و باید مهندس متخصص تعمیرات انجام دهد. اگر پروب از دست کاربر (اپراتور) بیفتد و کریستال های آن بشکند، هر گونه تعمیرات در محل روی کیفیت کار اثر منفی می‌گذارد. در این صورت باید کل پروب عوض شود، در پروب های ترکیبی (خطی و محدب) خرابی بعضی از ترانس دیوسرها یا قطعی سیم های کابل محل خرابی آن با گذاشتن یک مداد یا خودکار در حالت کار دستگاه روی ترانس دیوسر و به حرکت در آوردن مداد ازیک‌طرف به‌طرف دیگر مشخص خواهد شد. پرتو های منعکس‌شده از مدار نباید، در هیچ نقطه‌ای از پروب ناپدید شود.
سروصدای زیاد دستگاه اولتراسوند
در پروب مکانیکی ممکن است، موتور یا یاتاقان های آن خراب شوند. خرابی یاتاقان ها باعث سروصدا دار شدن هنگام کار می‌شود. در طول انجام امور مربوط به نگهداری باید به‌دقت به صدای اسکنر گوش داد. در بعضی پروب های مکانیکی، بلبرینگ ها به‌راحتی تعویض می‌شود، اما در این کار دقت زیادی لازم است و ترجیحاً باید سازنده آن را انجام دهد. اگر موتور خراب باشد، مهندس تعمیرات باید آن را تعویض نماید. (وقتی ماشین در حال کار است، علی‌الخصوص مواقعی که تصویر «فریز» نشده، پروب ها را هرگز قطع و وصل یا تعویض نکنید).
خرابی کلی تصویر اولتراسوند
روغن در داخل مخزن ترانس دیوسر باید بدون هوا باشد. در صورت وجود هوا کل کیفیت تصویر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. مخزن روغن در بعضی ترانس دیوسرها شفاف بوده، وجود حباب هوا در داخل روغن به‌خوبی مشاهده می‌گردد. در صورت خرابی تصویر (تصویر مات یا جابه‌جایی عیوب روی تصویر) ابتدا مخزن روغن ترانس دیوسر را از نظر وجود حباب های هوا کنترل کنید. اگر حباب های هوا مشاهده شد، باید روغن «نوزاد» باکیفیت خوب ایرادی ندارد، ولی بهتر است از روغن پیشنهادی سازنده استفاده شود. در پروب های با طراحی خوب پر کردن خوب، پر کردن روغن عمل ساده‌ای است و احتمالاً به کمک یک سرنگ و سوزن زیر جلدی امکان‌پذیر است.
در پروب های مکانیکی یا چند ترانس دیوسر، ممکن است، هر کدام از آن ها حساسیت مختلفی داشته یا درست تنظیم‌نشده باشند. این مورد با فروبردن یک سوزن زیر جلدی به‌طور مایل در یک لیوان یا لیوان آزمایشگاه پر از آب و اسکن کردن آن با پروب مشخص می‌شود. تصویر سوزن نباید نوسان داشته باشد و شدت نور آن روی صفحه در حال اسکن کردن نباید تغییر کند.
تست های تصویری دستگاه سونوگرافی
تصویربرداری در M-MODE
از دستگاه تصویر به صورت عمودی و افقی تصویر تهیه کنید. در این حین به وجود المان های تصویری ضعیف در تصویر توجه داشته باشید.
توجه داشته باشید وجود بیش از 4 المان ضعیف در ناحیه اسکن ترانسدیوسر قابل قبول نمی باشد.
متوسط روشنایی تصویر در انتهای تصویر اسکن بایستی برابر با ناحیه میانی باشد.
هیچ نشانه ای از سایه چه در راستایی عمودی و چه در راستای افقی نباید در تصویر اسکن شده باشد. بدست آوردن تصویر یکنواخت طوسی
در هردو راستا به تست
بیشترین عمق تصویربرداری Image Uniformity check معروف است.
تست نفوذتوسط دستگاه را بررسی نمایید
تصویربرداری در مد داپلر رنگی
تصویربرداری در مد داپلر اسپکترال
تصویربرداری سه بعدی و چهاربعدی
جداسازی سیستم
پاکسازی تمامی فیلترها توسط آب گرم و جاروبرقی دستی
نگهداری پروب اولتراسوند
در بیان آخرین نکات مربوط به تعمیر دستگاه سونوگرافی بایستی به پروب التراسوند اشاره کنیم. جلوی هر پروب معمولاً یک لنز آکوستیک وجود دارد و باید بااحتیاط حمل شود. هرگز پروب را پرت نکنید و از خراشیده شدن قسمت جلو آن با اجسام برنده و تیز جلوگیری نمایید. همیشه دستگاه پروب را از نظر آغشته شدن به روغن و ژل دور نگهدارید. کابل و پروب را با دستمال پارچه‌ای یا کاغذی مرطوب بعد از تمام شدن کار تمیز کنید.
می توانید سوالات و پیشنهادات خود را در انتها اضافه کنید تا تیم مداکت بتواند به شما کمک کند.
خلاصه و جمع بندی
امیدواریم توانسته باشیم مطالب ارزنده و کاربردی را برایتان تهیه کرده باشیم. صمیمانه آماده شنیدن نظرات و تجربیات تان درباره نحوه کار با دستگاه اولتراسوند هستیم. دوستان عزیز برای نوشتن پست ها زحمتهای زیادی کشیده می شه لطفا در صورت استفاده از متن نسبت به لینک دهی به متن همکاری داشته باشید.
نویسنده: محمد طه گودرزی کارشناس مهندسی پزشکی
منابع بیشتر مطالعه برای شما:
