دستگاه انکوباتور چیست؟؟
دستگاه انکوباتور نوزاد یک محفظه بسته با جداره‌های شفاف است که در آن هوا با دمای کنترل‌شده از درون اتاقکی که نوزاد در آن قرار دارد عبور داده می شود.
در این مقاله خواهید خواند:
- پارمترهای قابل کنترل در دستگاه انکوباتور نوزاد
- آلارم های دستگاه انکوباتور نوزاد
انکوباتور
برای مراقبت از نوزادان نارس لازم است که آنها را در محیطی با دمای مناسب و کنترل‌شده نگهداری کنند زیرا خود آنها قادر به تنظیم دمای بدنشان نیستند. تحت شرایط نگهداری در انکوباتور بااینکه نیاز نوزادان به اکسیژن به حداقل می‌رسد اما تأمین اکسیژن موردنیاز ازاین‌جهت که شش های آنها خود قادر به تأمین اکسیژن کافی نمی‌باشد بسیار مهم است.
انکوباتور یک محفظه بسته با جداره‌های شفاف است که در آن هوا با دمای کنترل‌شده از درون اتاقکی که نوزاد در آن قرار دارد، عبور داده می‌شود تا هم شرایط طبیعی رحم مادر را برای وی فراهم سازد و هم پزشک و پرستار بتواند به‌راحتی به وی دسترسی داشته باشند. تا چند سال پیش فقط نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آمدند در انکوباتور نگهداری می‌شدند اما امروزه پزشکان معتقدند که تمامی نوزادان بهتر است 2 تا 3 روز در انکوباتور قرار بگیرند تا در معرض هوای آزاد قرار نگرفته، کنترل شوند و درعین‌حال مراقبت‌های پزشکی به‌راحتی بر روی آنان صورت گیرد.
پارامترهای قابل‌کنترل در انکوباتور حرارت، رطوبت و اکسیژن است. سیستم گردش هوا (سیرکولاسیون) همراه با تنظیم مناسب این 3 پارامتر در داخل محفظه محیطی ایده آل برای نگهداری نوزاد فراهم می‌کند که در آن، گردش مداوم یک فن، هوا را مکیده، پس از تصفیه توسط فیلتر به داخل می‌کشد. هوای مکیده شده پس از مخلوط شدن با هوای داخلی در اثر برخورد با المنت حرارتی گرم می‌شود (میزان گرمادهی المنت توسط پرستار قابل تنظیم است) و در صورت نیاز به رطوبت با فعال کردن قسمت مربوط به رطوبت محفظه و تنظیم آن به میزان دلخواه، رطوبت مناسب هوای داخل محفظه تأمین می‌شود. همچنین به دلیل مثبت بودن فشار داخل محفظه، از ورود ذرات خارجی به داخل جلوگیری می‌شود. حرارت ایجادشده سپس توسط هدایت بافتی و انتقال توسط خون در بدن نوزاد جذب می‌شود. در اصل، هم دمای پوست و هم دمای مرکز بدن بایستی توسط انکوباتور ثابت نگه‌داشته شود، تنها تغییرات اندک مجاز است. در هنگام تولد، درجه حرارت بدن نوزاد به شکل بارزی افت می‌یابد که علت آن همان مکانیزم های گفته‌شده در قبل است. در واقع از دست دادن حرارت به دلیل تشعشع، هدایت، همرَفت و تبخیر (از طریق شش های نوزاد و نیز سطح پوست) صورت می‌گیرد. انکوباتورها بهتر از گرم‌کننده‌های تابشی (Radient Warmer) کار می‌کنند.
اگرچه نوزاد داخل انکوباتور در مقایسه با این گرم‌کننده‌ها کمتر توسط پرستار و کارکنان بیمارستان در دسترس است. در عین حالی که نوزادان کامل (tem neonates) به‌طور طبیعی، تا حد زیادی قادر به تنظیم دمای بدن هستند در نوزادان نارس (premature) که دارای پوست نازک‌تری هستند (که اجازه می‌دهند رگه‌ای خونی سطحی به‌سرعت حرارت را به محیط انتقال دهند)، نسبت بزرگ مساحت پوست به حجم، منجر به فقدان حرارت زیاد از طریق تابش و همرَفت می‌شود و تقریباً هیچ چربی زیرپوستی که بتواند به‌عنوان عایق گرمایی برای بدن عمل کند وجود ندارد. پایین آمدن دمای بدن نوزاد به مدت طولانی عوارضی چون کمبود اکسیژن، هیپوگلسمیا، اسیدورزمتابولیک و تخلیه سریع ذخایر گلیکوژنی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین نگهداری بدن در شرایط مطلوب توسط کمک حرارتی بسیار ضروری است.
نوزاد بر روی یک تشک که از ابر ساخته‌شده و روی آن مشمع ضد حساسیت پوشانیده‌اند، قرار می‌گیرد.
سینی نوزاد از جنس پلکسی گلاس بوده و یک سینی کشویی نیز جهت بیرون آوردن سینی نوزاد طراحی شده است.
قبل از گذاشتن نوزاد در دستگاه لازم است بررسی شود که آیا همه قطعات در جای خود قرار دارند یا نه. اغلب انکوباتورها امروزی قابلیت تغییر ارتفاع متناسب با قد پرستار را دارند. همچنین نوزاد را می‌توان تا زاویه مشخصی (به‌عنوان‌مثال تا زاویه 12 درجه در یک نمونه) به‌صورت مایل قرارداد تا در حالت‌های مختلف برای شیر دادن یا مقاصد درمانی قرار گیرد. به دلیل اینکه هوای اتاقی که نوزاد در آن قرار می‌گیرد اغلب پایین‌تر از دمای درون انکوباتور است، فقدان حرارت از طریق تابش و از طریق دیواره‌های انکوباتور تقریباً نصف فقدان حرارت کل است. در این حال می‌توان از انکوباتور های با دیواره دو جداره دارای فاصله هوایی استفاده کرد تا از فقدان حرارت اضافی جلوگیری شود.
پارامترهای قابل کنترل در انکوباتور
این پارامترها عبارت‌اند از حرارت، رطوبت، اکسیژن.
حرارت
در انکوباتورها حرارت هم باپوست بدن نوزاد کنترل می‌شود و هم با خواسته پزشک و با تنظیم درجه حرارت داخل محفظه. بدین منظور دو سنسور بکار می‌رود. یک سنسور داخل محفظه و یک سنسور که روی پوست نوزاد قرار می‌گیرد. کنترل توسط میکرو کنترلر با گرفتن فیدبک مناسب و مقایسه با تنظیم انجام‌شده توسط پزشک یا پرستار صورت می‌گیرد. در انکوباتور هوا با دمای کنترل‌شده از درون اتاقکی که نوزاد در آن قرار دارد، عبور داده می‌شود. دما به‌وسیله واحدهای مدرن که به‌صورت تناسبی کنترل می‌شوند تنظیم می‌گردد.
برای اندازه‌گیری و تنظیم دما از مدار پل استفاده شده است. خروجی پل v1 که متناسب با اختلاف دمای بین ترمیستور و مقاومت تنظیم است تقویت‌شده و به مقایسه کننده وارد می‌شود. درحالی‌که v1 بزرگ‌تر از v2(موج دندان‌اره‌ای) باشد ولتاژ v3 تولید می‌شود. این ولتاژ مولد پالس را کنترل می‌کند وبر اساس آن کلید سیلیکونی عمل کرده و در حالت یک بودن v3 خط تغذیه به گرم کن منتقل‌شده و دما افزایش می‌یابد.
در انکوباتور های امروزی به دلیل آنکه بایستی حرارت بدن نوزاد را نیز دقیقاً تحت کنترل داشته باشیم از سنسور دوم روی پوست نوزاد استفاده می‌کنیم و بجای کنترل مستقیم درجه حرارت محفظه، درجه حرارت پوست نوزاد را کنترل می‌کنیم. در واقع زمانی که نوزاد تب دارد، بایستی خنک شود و هنگامی‌که دچار ضعف است و بدن وی افت دمای شدیدی پیدا می‌کند، بایستی گرم شود. در این حالت ترمیستور را روی کبد نوزاد قرار می‌دهند. توجه داشته باشید که راست‌روده محل مناسبی برای حس کننده دمای بدن نوزاد نیست. با انتخاب یک کلید می‌توان به‌دلخواه یکی از دو قسمت کنترل حرارت هوای محفظه و یا کنترل حرارت بدن نوزاد را فعال نمود. (در صورت مجهز بودن دستگاه به سیستم سرو کنترل). سنسور بدن نوزاد اختیاری است ولی سنسور محفظه همیشه فعال است. هنگام روشن نمودن دستگاه، قسمت کنترل حرارت هوای محفظه به‌صورت پیش‌فرض فعال خواهد بود.
رطوبت
رطوبت دستگاه از 30 تا 90 درصد رطوبت نسبی قابل تنظیم است و در مدت‌زمان رسیدن به حالت‌پایای دما، میانگین رطوبت نسبی دستگاه برابر با 10% رطوبتی است که تنظیم شده است ولی میزان رطوبت داخل محفظه نمایش داده نمی‌شود. قبل از فعال نمودن کلید مربوط به کنترل رطوبت داخل محفظه بایستی بطری آب تعبیه‌شده در پشت دستگاه را از آب مقطر به‌اندازه لازم پر نماییم. توصیه می‌شود جهت جلوگیری از رسوب مواد معدنی در لوله‌های دستگاه حتماً از آب مقطر استفاده نماییم.
معمولاً برای کنترل رطوبت نیاز به مدار فیدبک نداریم و به شکل مدارباز این کار انجام می‌گیرد. زیرا به اعتقاد بیشتر پزشکان، رطوبت می‌تواند تا 5 درصد تلورانس داشته باشد. به همین دلیل در بیشتر مدل‌های انکوباتور به دلیل گرانی سنسور رطوبت، این بخش را حذف کرده و کنترل رطوبت را به‌صورت مدارباز انجام می‌دهند. در مدل‌های قدیمی تر، برای تولید رطوبت، آب به روی المنت تولیدکننده حرارت ریخته می‌شد. اما گاهی لازم است گرمای کمتری تولید شود. در این مواقع چون المنت حرارتی خنک می‌شود، در این مکانیزم دیگر امکان ایجاد رطوبت هم نیست. برای مستقل کردن سیستم تولید رطوبت از حرارت، در مدل‌های جدیدتر از دیگ بخار استفاده شده است که خود به‌وسیله میکرو کنترلر کنترل می‌شود و بر حسب تنظیمات روی دستگاه رطوبت داخل محفظه کنترل می‌شود.
پیشنهاد سردبیر
مطمئنا از خواندن > مقاله”نگاهی دقیق به دستگاه شمارنده سلولی Cell Counter” خواهید برد.
اکسیژن
در صورت نیاز به افزایش اکسیژن داخل محفظه، می‌توان از منبع اکسیژن خارجی استفاده کرد. منبع اکسیژن خارجی را به ترمینال ورودی اکسیژن (O2 Inlet) وصل می‌کنند و میزان اکسیژن ورودی توسط پزشک تنظیم می‌شود. فن انکوباتور هنگام سیرکولاسیون هوای تازه را از بیرون به داخل می‌کشد ولی اگر بخواهیم اکسیژن با تراکم بالای 21% داشته باشیم حتماً از آنالایزرهای اکسیژن (مانومتر) استفاده می‌کنیم. زمانی که فیلتر دستگاه بیش‌ازحد کثیف شده باشد و پرستار متوجه این مطلب نباشد تهویه هوای داخل دستگاه اختلال می‌شود. نکته دیگر در این زمینه آن است که دستگاه تراکم اکسیژن را در خود نمی‌پذیرد. میزان تولید CO2 توسط یک نوزاد cc/kg 7 می‌باشد یعنی نوزادی که در حدود 4 کیلوگرم وزن دارد، حداکثر 28 سیسی، دی اکسید کربن تولید می‌کند.
در استفاده عادی، هوا به مقدار کافی جابجا می‌شود تا به علت بازدم از افزایش میزان گاز دی اکسید کربن جلوگیری شود. دستگاه انکوباتور چیزی حدود 20 تا 29 لیتر در دقیقه هوای تازه را از طریق فیلتر وارد محفظه انکوباتور می‌کند. در صورت استفاده از تجهیزات اکسیژن از تجهیزات جانبی که تولید جرقه می‌کنند در داخل محفظه انکوباتور بایستی خودداری شود.
آلارم های دستگاه انوکوباتور نوزاد
آلارم های دستگاه انکوباتور شامل موارد زیر می‌باشد:
- آلارم های استاندارد مربوط به عملکرد یا خرابی بخش‌های مختلف سیستم
- آلارم هایی که بنا به خواسته پزشکان به‌طور خاص تعبیه‌شده‌اند.
- هشداردهنده برای حالت های نامساعد نوزاد (از قبیل سرد شدن) که می‌تواند صوتی و یا نوری باشد.
برخی از این آلارم ها عبارت‌اند از: آلارم مربوط به افزایش دما بیش از 3/39 درجه یا در حالت ویژه بیش از 40 درجه سانتی‌گراد، آلارم مربوط به قطع گردش هوا، نقص در سیستم حس کننده دمای درون محفظه، نقص در سیستم حس کننده دمای بدن نوزاد، انحراف میزان درجه حرارت خالی بدن مخزن آب، قطع منبع تغذیه.
خلاصه و جمع بندی
امیدواریم توانسته باشیم مطالب ارزنده و کاربردی را برایتان تهیه کرده باشیم. صمیمانه آماده شنیدن نظرات و تجربیات تان درباره نحوه کار با دستگاه انکوباتور نوزاد هستیم.
نویسنده: محمد طه گودرزی -کارشناس ارشد مهندسی پزشکی
منابع بیشتر مطالعه برای شما:
