آیا تاکنون با دستگاه اتوآنالایزر کار کرده اید؟ با چند مورد از نکات استفاده از دستگاه های اتوآنالیز آشنایی دارین؟؟ این دستگاه به علت قیمت بالایی که دارد فقط در آزمایشگاه های معتبر وجود دارد و کار با آن پروتکل های خاصی را شامل می گردد .در این بحث ما به تعمیر و عیب یابی و کالیبراسیون دستگاه اتوآنالایزر بپردازیم ، این مطلب برای کسانی مناسب است که می خواهند در کنار کار با دستگاه اطلاعات مناسبی در مورد چگونگی کارکرد ، کالیبراسیون ، عیب یابی و تعمیرات داشته باشند. پس با مجله هوشیار طب تا انتهای این پست همراه باشید. امیدواریم از مطالعه لذت ببرید.
در این مقاله خواهید خواند:
- مقدمه آشنایی اولیه با دستگاه اتوآنالیز
- تست و کالیبراسیون بخش های سخت‌افزاری اتوآنالایزر
- تست و کالیبراسیون سرنگ های نمونه برداری
- تست و کالیبراسیون توان ورودی اتو آنالایزر
مقدمه
دستگاه اتوآنالیز AutoAnalyzer
دستگاه های اتوآنالیز تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی هستند که به صورت تمام اتوماتیک با استفاده از روشی موسوم به CFA) continuous flow analysis) اولین استفاده از دستگاه های اتو آنالیزر در کاربردهای کلینیکی بوده است.
اتوآنالایزر دستگاه پیچیده‌ای است که عموماً از اجزای روباتیک جهت برداشتن نمونه و محلول های معرف (Reagrants) تشکیل شده است. هر اتوآنالایزر حتماً یک پردازشگر نیز هست، چرا که اصولاً اتوآنالایزر بدون آن معنی ندارد. البته منظور از پردازشگر، دستگاه PC نیست بلکه اجزای رایانه‌ای شامل CPU، بوردهای اصلی، مانیتور و چاپگر را دارد. در اتوآنالایزر از یک طرف نمونه و از طرف دیگر معرف های آزمایش وارد دستگاه شده و در محل واکنش (آنالیز) با یکدیگر ترکیب می‌شوند. دتکتورها و سنسورها نتایج فعل و انفعالات شیمیایی یا فیزیکی را ثبت کرده و به پردازشگر یا مغز الکترونیک دستگاه می‌فرستد. داده‌های خام توسط تعاریف و فرمول های قبلی دستگاه یا کاربر که در حافظه‌ی سیستم ثبت‌شده، پردازش‌شده و نتیجه‌ی نهایی توسط یک سیستم خروجی که شامل مانیتور یا LCD است به کاربر نشان داده می‌شود.
دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی چگونه کار می کند؟
اصول کارکرد دستگاه اتوآنالیزر
شیوه کارکرد دستگاه اتوآنالیزر مبتنی بر continuous flow analysis می باشد. در روش CFA جریانی پیوسته از ماده توسط حباب های هوا به جریان غیرپیوسته از ماده که در آن واکنش های شیمیایی رخ می دهد تبدیل می شود. جریان پیوسته مایع اولیه به همراه REAGENT از طریق لوله های پلاستیکی به دیگر واحدهای عملیاتی دستگاه از قبیل واحد تقطیر، دیالیز، استخراج فرستاده می شود.
تعیین کردن آزمایش موردنظر برای کامپیوتر دستگاه، دستگاه محل قرارگیری نمونه را در یک لوله خاص مشخص می‌کند. سپس توسط پمپ متناسب کننده، نمونه با معرف های مخصوص آزمایش خاص مخلوط می‌شود. لازم به ذکر است که مایعات به‌طور مداوم درون حمام داخل دستگاه در دمای º 37 گرم می‌شوند. سپس در قسمت رنگ‌سنج دستگاه تغییرات چگالی نوری که در اثر عبور نور از محلول حاصل‌شده، توسط یک آشکارساز نوری به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌شود و پردازش می‌شود تا شیمی موردنظر را ثبت کند.
تست و کالیبراسیون بخش های سخت‌افزاری اتوآنالایزر:
موتورهای الکتریکی کاربردهای وسیعی در دستگاه‌های پزشکی و آزمایشگاهی دارند، وظیفه این موتورها در دستگاه‌های اتوآنالایزر بیوشیمی تولید نیروی لازم جهت حرکت افقی (چرخشی) سینی نمونه، سینی واکنش، سینی معرف ها و نیز حرکت عمودی سوزن های نمونه‌برداری و مکش و حرکت پیستون در داخل سرنگ نمونه‌بردار و به حرکت درآوردن غلتک پمپ های پریستالتیک است. همچنین از این موتورها برای حرکت دورانی چرخ فیلترها (Filter Wheel) در مقابل لامپ دستگاه استفاده است. با توجه به وسیع بودن دامنه استفاده از این موتورها در اتو آنالایزرهای بیوشیمی بسیار مهم است که اپراتور یک دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی حداقل اطلاعاتی در خصوص تنظیم و سرویس های دوره‌ای آنها داشته باشد.
انتقال نیروی تولیدشده توسط موتورهای الکتریکی به اهداف موردنظر از 3 طریق صورت می‌پذیرد.
تسمه انتقال نیرو
این روش انتقال نیرو در قسمت های سینی نمونه‌ها و سینی کووت های واکنش و بعضاً در حرکت عمودی سوزن های نمونه‌برداری، مشاهده می‌شود. طول عمر این تسمه‌ها به کیفیت جنس آن بستگی داشته و معمولاً پس از اجرای هر 150/000 الی 200/000 تست باید تعویض شوند، توجه کنید که این تسمه‌ها نیاز به هیچ‌گونه سرویس دوره‌ای نظیر تمیز کردن با استفاده از پاک‌کننده‌های شیمیایی و یا روان کاری با استفاده از گریس یا روغن روان‌ساز ندارند.
سیستم انتقال نیرو چرخ‌دنده‌ای
از این روش انتقال نیرو در سوزن های نمونه‌برداری و مکش و همچنین حرکت پیستون در داخل سرنگ سمپلر (مانند سرنگ های هامیلتون) استفاده می‌شود. طول عمر چرخ‌دنده‌ها به کیفیت جنس آنها بستگی دارد و بر اساس محل مورداستفاده از دو نوع فلزی و پلاستیکی ساخته می‌شوند. چرخ‌دنده‌ها در فواصل کاری معین (پس از انجام هر 25/000 تست) نیاز به سرویس دوره‌ای به‌صورت زیر دارند:
ابتدا کلیه اتصالات چرخ‌دنده‌ای را بازکرده و غلتک ها و چرخ‌دنده‌ها را بااحتیاط کامل از یکدیگر جدا کنید و سپس آنها را با مواد شوینده و پاک‌کننده تمیز کرده و پس از خشک‌کردن با روغن مخصوص روان کاری (مانند روغن های چرخ‌خیاطی) آنها را پاک‌کنید و پس از جاگذاری و مونتاژ مجدد قطعات، مجدداً قسمت های درگیر با یکدیگر را با گریس مخصوص چرخ‌دنده بپوشانید.
سرنگ های نمونه‌برداری
برای تست این سرنگ ها از یک نمونه‌بردار بسیار دقیق استفاده می‌شود. برای این منظور ابتدا باید لوله نمونه‌بردار از جهت عدم وجود قطرات یا مواد خشک‌شده کنترل شود و نیز از محکم بودن و تمیز بودن سر نمونه‌بردار اطمینان حاصل شود و سپس به دستگاه دستور داده شود تا 5 میکرولیتر از یک نمونه برداشته و آن را در یک کاپ خالی تخلیه کند، اکنون با استفاده از نمونه‌بردار دقیق 5 میکرولیتری این نمونه را برداشت کرده و از جهت کم یا زیاد بودن کنترل شود. با تکرار متوالی این تست می‌توان با استفاده از نمونه‌بردارهای گوناگون میزان دقیق حجم برداشت‌شده توسط دستگاه را تعیین کرده و سپس نسبت به کاهش یا افزایش دور موتور الکتریکی کنترل‌کننده این سرنگ (مطابق روش ذکرشده) اقدام کرد.
قسمت های مختلف اتوآنالایزر بیوشیمی
- نمونه‌گیر : این بخش، نمونه‌ها، استانداردها و محلول های شسته شده را به سیستم اتوآنالایزر، آسپره می‌کند.
- پمپ متناسب کننده و لوله چند سوراخه : نمونه‌ها را با معرف‌ها، مخلوط می‌کند. همچنین مایعات را به نسبت های دقیق به ماژول های دیگر پمپ می‌کند.
- دیالیز کننده : یک غشاء نیمه‌تراوا است که امکان عبور انتخابی، مواد را فراهم می‌آورد.
- حمام داغ : مایعات را به‌صورت مداوم در درجه حرارت موردنظر جهت پیشرفت رنگ، نگه می‌دارد.
- رنگ‌سنج : تغییرات در چگالی نوری جریان مایعی را که در یک لوله جاری می‌شود مانیتور می‌کند. شدت های رنگ (چگالی نوری) که متناسب با غلظت ماده است، به ولتاژ الکتریکی تبدیل می‌شود.
- ثبات : سیگنال الکتریکی، چگالی نوری از یک رنج سنج به یک نمایشگر گرافیکی روی یک نقشه متحرک تبدیل می‌کند.
پیشنهاد سردبیر
مطمئنا از خواندن > مقاله”نگاهی دقیق به دستگاه شمارنده سلولی Cell Counter” خواهید برد.
توان ورودی دستگاه اتوآنالایزر
برای تأمین برق موردنیاز مدارات الکترونیکی در دستگاه‌های پزشکی، یک منبع تغذیه و یک ترانس مبدل در داخل دستگاه قرار داده می‌شود به‌نحوی‌که برق شهری به ورودی این منبع متصل می‌شود، بنابراین لازم است که سالانه یک بار توان خروجی این منبع تغذیه و ترانس مبدل جریان برق (که در واقع برق ورودی دستگاه است) تست‌شده و در صورت نیاز تنظیم شود، این کار با استفاده از یک مالتی متر دقیق انجام می‌شود.
تست و کالیبراسیون بخش هاى سخت افزارى (الکترومکانیکى) دستگاه اتوآنالیزر بیوشیمى
موتورهاى الکتریکى کاربردهاى وسیعى در دستگاه هاى پزشکى و آزمایشگاهى دارد. وظیفه این موتورها در دستگاه هاى اتوآنالایزر بیوشیمى تولید نیروى لازم جهت حرکت افقى (چرخشى) سینى سمپل، سینى واکنش، سینى معرف ها و نیز حرکت عمودى سوزن هاى سمپلینگ و مکش و حرکت پیستون در داخل سرنگ نمونه بردار و به حرکت درآوردن غلطک پمپ هاى پریستالتیک است.
همچنین از این موتورها براى حرکت دورانى چرخ فیلترها (Filter Wheel) در مقابل لامپ دستگاه استفاده است. با توجه به وسیع بودن دامنه استفاده از این موتورها در اتو آنالایزرهاى بیوشیمى بسیار مهم است که اپراتور یک دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمى حداقل اطلاعاتى در خصوص تنظیم و سرویس هاى دوره اى آنها داشته باشد.
انتقال نیروى تولید شده توسط موتورهاى الکتریکى به اهداف مورد نظر از 3 طریق صورت مى پذیرد:
تسمه هاى انتقال نیرو ، سیستم انتقال نیروى چرخ دنده اى ، سیستم انتقال نیروى مستقیم
مهم‌ترین ملاحظات فنی خرید یک اتوآنالایزر بیوشیمی
- سادگی دستگاه از لحاظ کار اپراتور و داشتن نرم‌افزار ساده و درعین‌حال کارآمد.
- کم حجم بودن و پیچیده نبودن دستگاه و امکان نصب آسان و کم هزینه آن.
- قابلیت برنامه‌ریزی با تمام کیت های تولید داخل و خارج (سیستم Open).
- داشتن سرعت آنالیز بالا با حداقل 100 تست در ساعت.
- قابلیت اتصال به سیستم کنترل مرکزی و شبکه رایانه‌ای و پرینتر خارجی.
- کم خرج بودن دستگاه از نظر هزینه نگهداری و قطعات و مواد مصرفی.
- تعداد و تنوع آزمایش‌ها قابل‌برنامه‌ریزی.
- تعداد نمونه‌های قابل‌برنامه‌ریزی با در نظر گرفتن حداقل حجم موردنیاز.
- امکان استفاده از سرم کنترل و استاندارد در مراحل مختلف کار، جهت حذف خطاهای سیستماتیک.
- داشتن سیستم هشداردهنده و سنسورهای حساس به سطح محلول.
- دارا بودن برنامه کنترل کیفی و محاسبات آماری و رسم منحنی کالیبراسیون.
- توانایی انجام آزمایش‌ها اورژانس Stat و تست‌هایی با حجم کم سرم (مانند نمونه نوزاد).
- پایداری درجه حرارت که در طول انجام واکنش و قرائت خیلی مهم است.
- حساسیت بالای سیستم فتومتر و تعداد طول‌موج های موجود (فیلترهای نوری) در دستگاه.
- توانایی برداشت معرف بین 100 تا 500 میکرو لیتر و نمونه بین 5 تا 150 میکرو لیتر.
- ثبات کالیبراسیون و توانایی ذخیره کردن فاکتور تست‌ها.
- قابلیت اندازه‌گیری کلیه مایعات بدن (سرم – پلاسما- ادرار – مایع مغزی- نخاعی)
- قابلیت تکرار و رقیق کردن خودکار نمونه‌ها.
انتقال نیروی تولیدشده توسط موتورهای الکتریکی به اهداف موردنظر از 3 طریق صورت می‌پذیرد.
تسمه انتقال نیرو
این روش انتقال نیرو در قسمت های سینی نمونه‌ها و سینی کووت های واکنش و بعضاً در حرکت عمودی سوزن های نمونه‌برداری، مشاهده می‌شود. طول عمر این تسمه‌ها به کیفیت جنس آن بستگی داشته و معمولاً پس از اجرای هر 150.000 الی 200.000 تست باید تعویض شوند، توجه کنید که این تسمه‌ها نیاز به هیچ‌گونه خدمات دوره‌ای نظیر تمیز کردن با استفاده از پاک‌کننده‌های شیمیایی و یا روان کاری با استفاده از گریس یا روغن روان‌ساز ندارند.
سیستم انتقال نیرو چرخ‌دنده‌ای
از این روش انتقال نیرو در سوزن های نمونه‌برداری و مکش و همچنین حرکت پیستون در داخل سرنگ سمپلر (مانند سرنگ های هامیلتون) استفاده می‌شود. طول عمر چرخ‌دنده‌ها به کیفیت جنس آنها بستگی دارد و بر اساس محل مورداستفاده از دو نوع فلزی و پلاستیکی ساخته می‌شوند. چرخ‌دنده‌ها در فواصل کاری معین (پس از انجام هر 25000 تست) نیاز به خدمات دوره‌ای به‌صورت زیر دارند:
ابتدا کلیه اتصالات چرخ‌دنده‌ای را بازکرده و غلتک‌ها و چرخ‌دنده‌ها را بااحتیاط کامل از یکدیگر جدا کنید و سپس آنها را با مواد شوینده و پاک‌کننده تمیز کرده و پس از خشک‌کردن با روغن مخصوص روان کاری (مانند روغن های چرخ‌خیاطی) آنها را پاک‌کنید و پس از جاگذاری و مونتاژ مجدد قطعات، مجدداً قسمت های درگیر با یکدیگر را با گریس مخصوص چرخ‌دنده بپوشانید.
سرنگ های نمونه‌برداری
برای تست این سرنگ‌ها از یک نمونه‌بردار بسیار دقیق استفاده می‌شود. برای این منظور ابتدا باید لوله نمونه‌بردار از جهت عدم وجود قطرات یا مواد خشک‌شده کنترل شود و نیز از محکم بودن و تمیز بودن سر نمونه‌بردار اطمینان حاصل شود و سپس به دستگاه دستور داده شود تا 5 میکرو لیتر از یک نمونه برداشته و آن را در یک کاپ خالی تخلیه کند، اکنون با استفاده از نمونه‌بردار دقیق 5 میکرو لیتری این نمونه را برداشت کرده و از جهت کم یا زیاد بودن کنترل شود. با تکرار متوالی این تست می‌توان با استفاده از نمونه‌بردارهای گوناگون میزان دقیق حجم برداشت‌شده توسط دستگاه را تعیین کرده و سپس نسبت به کاهش یا افزایش دور موتور الکتریکی کنترل‌کننده این سرنگ (مطابق روش ذکرشده) اقدام کرد.
توان ورودی اتوآنالایزر بیوشیمی
برای تأمین برق موردنیاز مدارات الکترونیکی در دستگاه‌های پزشکی، یک منبع تغذیه و یک ترانس مبدل در داخل دستگاه قرار داده می‌شود به‌نحوی‌که برق شهری به ورودی این منبع متصل می‌شود، بنابراین لازم است که سالانه یک بار توان خروجی این منبع تغذیه و ترانس مبدل جریان برق (که در واقع برق ورودی دستگاه است) تست‌شده و در صورت نیاز تنظیم شود، این کار با استفاده از یک مالتی متر دقیق انجام می‌شود.
تست و کالیبراسیون سرنگ هاى نمونه بردارى
براى تست این سرنگ ها از یک نمونه بردار بسیار دقیق استفاده مى شود. براى این منظور ابتدا باید لوله نمونه بردار از جهت عدم وجود قطرات یا مواد خشک شده کنترل شود و نیز از محکم بودن و تمیز بودن سر نمونه بردار اطمینان حاصل شود و سپس به دستگاه دستور داده شود تا 5 میکرولیتر از یک نمونه برداشته و آن را در یک کاپ خالى تخلیه کند، اکنون با استفاده از نمونه بردار دقیق 5 میکرولیترى این نمونه را برداشت کرده و از جهت کم یا زیاد بودن کنترل شود. با تکرار متوالى این تست مى توان با استفاده از نمونه بردارهاى گوناگون میزان دقیق حجم برداشت شده توسط دستگاه را تعیین کرده و سپس نسبت به کاهش یا افزایش دور موتور الکتریکى کنترل کننده این سرنگ اقدام کرد.
تست و کالیبراسیون توان ورودى دستگاه اتوآنالایزر
براى تامین برق مورد نیاز مدارات الکترونیکى در دستگاه هاى پزشکى، یک منبع تغذیه و یک ترانس مبدل در داخل دستگاه قرار داده مى شود به نحوى که برق شهرى به ورودى این منبع متصل مى شود، بنابراین لازم است که سالانه یک بار توان خروجى این منبع تغذیه و ترانس مبدل جریان برق (که در واقع برق ورودى دستگاه است) تست شده و در صورت نیاز تنظیم شود، این کار با استفاده از یک مالتى متر دقیق انجام مى شود.
نگهدارى اتوآنالایز، شامل تنظیم کالیبراسیون مداوم است. بیشتر مشکلات، مکانیکى (لوله ها، قسمت هاى پمپ متحرك) و الکتریکى (موتورها و سوئیچ ها) است. ایرادهاى الکتریکى اندك است. سرویس و تعمیر این پیچیده و مستلزم گذراندن دوره هاى تعمیر و نگهدارى است.
از مشکلات رایج این دستگاه مى شود به خراب شدن موتور مکش اشاره کرد که در این حالت دستگاه هیچ عکس العملى در قبال مکش نمونه از داخل کووت ها نمى کند و همچنین گرفتگى سوزن مکش است که براى برطرف شدن آن، دستگاه باید بعد از اتمام کار با مواد شستشو مخصوص خود را شستشو دهد.
خلاصه و جمع بندی
امیدواریم توانسته باشیم مطالب ارزنده و کاربردی را برایتان تهیه کرده باشیم. صمیمانه آماده شنیدن نظرات و تجربیات تان درباره نحوه کار با دستگاه اتو آلایزرها هستیم.
نویسنده: محمد طه گودرزی كارشناس مهندسی پزشکی
منابع بیشتر مطالعه برای شما:
