دستگاه فشارسنج خون چیست؟
فشارخون یکی از علایم حیاتی مهم است. با اندازه گیری فشارخون اطلاعات مهمی در مورد سلامت به دست می آید. اندازه گیری فشارخون به وسیله دستگاه فشارسنج انجام می شود و شیوه ها و روش های ظریفی دارد. فردی که فشارخون را اندازه گیری می کند باید با این روش ها آشنایی کامل داشته باشد در غیر این صورت یک اشتباه کوچک ممکن است به کسب اطلاعات ناصحیح در مورد فشار خون اندازه گیری منجر شود.
در متن 10 دقیقه ای زیر سعی شده است به مهم ترین مطالبی که شما برای آشنایی با دستگاه فشارسنج خون نیاز دارین پرداخته شود.
دانلود نسخه PDF مقاله / شامل مطالب اختصاصی (ویژه کاربران اختصاصی – برای دریافت کدقفل فایل از پنل عضویت سایت تیکت ارسال نمایید )
در این مقاله خواهید خواند:
- دسته بندی انواع دستگاه سنجش فشارخون
- فشار سنج جیوه ای
- دستگاه فشارخون عقربه‌ای يا ساعتي (خشك)
- دستگاه الكترونيكي اندازه گیری فشارخون
دستگاه‌های سنجش فشارخون
سه نوع اصلي از اين دستگاه‌ها موجود است:
- نوع جيوه ای
- نوع ساعتي
- نوع الكترونيك
فشارسنج جيوه ای
فشارسنج جيوه ای كه از معمولی‌ترین نوع فشارسنج ها می‌باشد، مركب است از يك مخزن جيوه كه به داخل مانومتر پمپ می‌شود. اين لوله روي يك خط كش مندرج قرارگرفته كه از صفر تا 300 میلی‌متر جيوه خط كشي شده است. يك بازوبند فشارخون كه دور بازوي مريض، بالاتر از آرنج بسته می‌شود. يك تلمبه لاستيكي توپي شكل كه هوا را از يك لوله لاستيكي به داخل بازوبند پمپ كرده و بازوبند تحت‌فشار هوا قرار می‌گیرد و همين فشار با يك لوله لاستيكي ديگر به سر مخزن جيوه منتقل شد، سطح جيوه در مقابل هر درجه‌ای از خط كش قرار گرفته باشد، ميزان فشار داخل بازوبند را نشان می‌دهد.
دو عدد شير يك طرفه ورودي و خروجی هوا را به عهده‌دارند و فشار داخل بازوبند را نگه می‌دارند و نمی‌گذارند هوا از آن خارج شود و بعد از شير خروج هوا، يك شير اطمينان نصب شده است كه وظيفه تخليه هواي داخل بازوبند را پس از خواندن فشارخون به عهده دارد.
بازوبند كمي بيش تر از فشارخون مريض از هوا پر می‌شود، سپس يك گوشي روي شريان آرنج قرار می‌گیرد، چون فشارخون مورد انتظار زيادتر است، هيچ صدايي در گوشي شنيده نخواهد شد، زيرا خون از زير بازوبندرد نمی‌شود. حال شير اطمينان را طوري بازکنید كه هوا به‌آرامی خارج شود و فشار داخل بازوبند شروع به كم شدن نمايد.
در نقطه‌ای فشار داخل بازوبند پايين آمده، از فشارخون كم تر خواهد شد، در اين هنگام خون در زير بازوبند در شريان جريان پيدا می‌کند و صدای آن، از طريق گوشي شنيده می‌شود و بلافاصله درجه فشار خوانده می‌شود. اين فشار انقباضات قلب (سيستوليك Systolic) می‌باشد. با كم شدن تدريجي فشار در نقطه ديگري تغيير صدا رخ می‌دهد كه اين نقطه فشار انبساطي قلب (دياستوليك Diastolic) ناميده می‌شود.
بايد توجه كرد كه سطح جيوه در دستگاه در زماني كه هيچ فشاري در بازوبند نيست، روي صفر باشد. اگر سطح جيوه بالاتر از صفر باشد، دستگاه اعداد كاذب بالاتري را نشان می‌دهد و اگر پايين تر باشد، اعداد کم‌تری قرائت می‌شود. براي صفر كردن سطح جيوه در مخزن را برداريد و با يك سرنگ و سوزن مقدار لازم جيوه را به آن اضافه يا كم كنيد تا زماني كه سطح جيوه ميزان شود.
جيوه بايد تميز باشد. باگذشت زمان جيوه به حالت اكسيد در آمده، به يك گرد سیاه‌رنگ تبديل می‌شود. در چنين حالتي جيوه را خارج كرده، سيستم را تميز كنيد. جيوه كثيف شده را با يك سرنگ بكشيد و از طريق يك فيلتر كاغذي و يك ظرف تميز آن را تميز كنيد. اين كار را چندين بار تكرار كنيد، تا جيوه كاملاً تميز شود.
مجدداً جيوه را داخل مخزن دستگاه فشار بريزيد و در صورت كمبود تا خط صفر جيوه تازه در آن بريزيد، سپس در مخزن دستگاه فشار بريزيد و در صورت كمبود، تا خط صفر جيوه تازه در آن بريزيد، سپس در مخزن را ببنديد، بيش تر از آنچه لازم است، با جيوه كار نكنيد. گردهاي ایجادشده از اكسيد آن را استنشاق نكنيد، زيرا جيوه يك سم تركيبي است و بااحتیاط بايد با آن کارکرد. براي نگهداري از جیوه‌های قديمي بايد آن را دريك ظرف شیشه‌ای ريخته و براي جلوگيري از تبخير مقداري آب روي آن بريزيد. در موقع تميز كردن لوله و مخزن جيوه آن ها را با هواي فشرده گردگيري و پاک‌کنید و براي اين كه گرد اكسيد جيوه در محیط پراكنده نشود، اين كار بايد در فضاي باز انجام گيرد تا محل كار آلوده نگردد.
يك قطعه آب بندي چرمي بالاي لوله قرار دارد كه مانع از خروج جيوه می‌شود. اين قطعه نقش مهمي دارد و در صورت خراب شدن، دستگاه فشارخون درجات بالاتري را نشان می‌دهد؛ به اين دليل كه با پايين رفتن سطح جيوه هوا از واشر خراب عبور كرده، وارد لوله می‌شود. اگر هوا با سرعت و به‌اندازه كافي نتواند وارد لوله شود، جيوه ديرتر پايين می‌آید و اين معني است كه فشار داخل بازوبند و از آنچه روي خط كش مدرج خواند می‌شود، كم تر است.
اين نشتي به طريق زير كنترل می‌شود؛
هوا را در حالت عادي به درون بازوبند پمپ كنيد تا جيوه داخل لوله بالا برود.
وقتي كه باد كردن بازوبند متوقف شد، حركت جيوه هم در لوله بايد متوقف شود. اگر واشر معيوب باشد، جيوه براي زماني كوتاه در لوله بالا مي رود، چون كه هواي بالاي جيوه از واشر خارج می‌شود. همين پديده بر عكس اتفاق می‌افتد، و حتی جيوه شروع به پايين آمدن می‌کند. اين مشكل با برداشت فشار و تكرار آزمايش به اثبات می‌رسد. در اين حالت با توقف باد كردن بازوبند سطح جيوه بلافاصله متوقف می‌شود. بايد توجه داشت كه عمل ازدياد فشار بیش‌ازحد انجام نشود، چرا كه فشار زياد باعث خواهد شد، جيوه از بالاي لوله به بيرون فوران كند. راه حل اين مشكل تعويض واشر می‌باشد و اگر واشر مناسب براي اين كار پيدا نشد، می‌توان يك واشر از مواد مناسب ساخت، به‌طوری كه هوا را به مقدار صحيح بيرون بدهد، اما از خروج جيوه به بيرون جلوگيري كند.
دستگاه فشارخون عقربه‌ای يا ساعتي (خشك)
همان‌طوری كه از نام آن پيداست، هیچ‌گونه مايعي در آن وجود ندارد و مانند دستگاه فشارخون جيوه ای عمل می‌کند، اما به‌جای جيوه و لوله داراي يك محفظه كوچك فانوسي شكل از جنس برنج می‌باشد كه هوا می‌تواند، از آن عبور كند و فشار آن را با فشار بازوبند يكسان نگه دارد.
به‌محض اين كه فشار داخل دستگاه زياد شود، فانوس منبسط‌شده و يك عقربه را با يكسري اهرم و دندانه روي يك صفحه مدرج به حركت در می‌آورد و زماني كه فشار كم شود، يك فنر حلقه‌ای شكل عقربه را به‌جای اول (نقطه صفر) بر می‌گرداند.
اين نوع دستگاه نسبت به نوع جيوه ای بيش تر خراب می‌شود و نتيجتاً دقيق نیست. دقت آن بايد هر شش ماه یک‌بار با يك فشارسنج جيوه ای مقايسه و كنترل شود و هر گاه فشاري داخل بازوبند نيست عقربه بايد روي صفر قرار گيرد.
با كنترل اين دستگاه در برابر نوع جيوه ای، دو نوع خطاي متداول ممكن است، مشاهده شود؛ خطاي خطي كه در فشار هاي مختلف ميزان خطا يك عدد معين است و خطاي غیرخطی كه در فشار هاي مختلف ميزان خطا يك عدد معين نيست. در حالت خطي مقايسه مقدار خطا در فشار به شرح زير است؛
| فشار در نوع جيوه ای فشار در نوع عقربه‌ای |
| 50 میلی‌متری جيوه 60 میلی‌متر جيوه |
| 70 میلی‌متری جيوه 80 میلی‌متر جيوه |
| 100 میلی‌متری جيوه 110 میلی‌متر جيوه |
| 150 میلی‌متری جيوه 160 میلی‌متر جيوه |
ملاحظه می‌شود كه در فشار هاي مختلف، ميزان خطا مقداري ثابت است
(10 میلی‌متر جيوه).
در نوع غیرخطی ارقام به‌صورت ذيل است؛
| فشار در نوع جيوه ای فشار در نوع عقربه‌ای |
| 30 میلی‌متری جيوه 10 میلی‌متر جيوه |
| 50 میلی‌متری جيوه 40 میلی‌متر جيوه |
| 70 میلی‌متری جيوه 70 میلی‌متر جيوه |
| 100 میلی‌متری جيوه 110 میلی‌متر جيوه |
| 150 میلی‌متری جيوه 170 میلی‌متر جيوه |
در نوع غیرخطی، وقتي كه فشار تغيير كرد، خطا نيز تغيير می‌کند. اصلاح هر دو نوع خطا وقت زيادي می‌گیرد و اگر جزئیات كاملي در كتاب راهنماي كارخانه سازنده موجود باشد، می‌توان اقدام به رفع اين عيب نمود.
دستگاه الكترونيكي اندازه گیری فشارخون
ساده‌ترین نوع اين فشارسنج ها همان بازوبند و پمپ دستي مثل ساير انواع و يك عقربه مانند نوع عقربه‌ای دارد. اختلاف تنها در فاصله است كه داخل بازوبند آن يك وسيله الكترونيكي وجود دارد كه صداي ضربان خون را دريافت می‌کند و هر بار كه ضربان دريافت شد، دستگاه صدا را منعكس می‌کند، اين دستگاه‌ها كاملاً مطمئن هستند، ولي مشكلاتي در اتصالات بين وسيله الكترونيكي و دستگاه به وجود می‌آید كه دسترسي به سيستم الكترونيكي به علت بسته بودن آن ، غیرممکن است.
نوع ساده اين دستگاه‌ها مزيتي نسبت به نوع جيوه ای ندارد و در زمان طولاني استفاده از آن مشکل‌آفرین خواهد بود. انواع پیچیده‌تری وجود دارد كه به‌طور خودکار بازوبند را باد می‌کند و در فواصل زماني فشارخون را روي يك صفحه ديجيتالي نشان می‌دهد.
اين دستگاه داخل بازوبند وسيله الكترونيكي ندارد، اما يك آشکارساز حساس داخل بدنه ماشين است كه ضربه‌های داخل بازوبند را منعكس می‌کند، بازوبند به‌طور خودکار باد می‌شود و در فواصل زماني فشارخون را روي يك صفحه ديجيتالي نشان می‌دهد. تنها قسمت‌هایی كه از اين دستگاه نياز به سرويس دارد، يكي پمپ باد فاصله كه براي باد كردن بازوبند استفاده می‌شود و ديگري لوله‌های ارتباطي بين بازوبند و پمپ و خود بازوبند می‌باشد.
اگه نیاز به تهیه فشارسنج دارین می تونین به دسته بندی فشارسنج ها یک سری بزنین. می توانید سوالات و پیشنهادات خود را در انتها اضافه کنید تا تیم مداکت بتواند به شما کمک کند.
نویسنده: محمد طه گودرزی كارشناس مهندسی پزشکی
منابع بیشتر مطالعه برای شما:
